ქართული იდენტობა ანუ "ეს ბიჭი კარგად თამაშობს..."

ქართული იდენტობა არასოდეს არ დაიყვანებოდა და მით უმეტეს დღეს არ დაიყვანება სისხლის გენეტიკურ “სისუფთავეზე”. ეს ალბათ უმთავრესია, რასაც ვითვალისწინებთ ხოლმე ამ თემაზე საუბრისას.

უკანასკნელ დროს ვიპოვეთ საკმაოდ იოლი გამოსავალი და ვამბობთ, რომ იდენტურობას ძირითადად კულტურა განსაზღვრავს. თუმცა ყველაზე დიდი სირთულე გველის ალბათ აქ, კულტურის განსაზღვრისას. ერთი ფაქტია, კულტურა მხოლოდ ერთ და ერთადერთ რეჟიმში ახორციელებს თავს და თანაც ამ რეჟიმში იგი იდენტურია საკუთარი თავისა. და რამდენადაც ცოცხალია და მუდმივად ფეთქავს და სუნთქავს, ამიტომ იგი მუდმივად მისდევს ან უსწრებს საკუთარ “რეჟიმს”.

თუ ზედმეტად პათეტიკური არ ვიქნებით, იმასაც ვიტყვით, რომ კულტურის ვითარებაში ყოფნა ალბათ, ერთადერთი ინტიმია, რომელიც საკუთარი თავის “უცნობ-ნაცნობობის” რელიგიურ სიცხადეში გამყოფებს მუდამ. ამიტომ არის კულტურის აღწერისა და, მით უმეტეს, მისი მეცნიერული ათვისების ყოველი ცდა ესოდენ წარუმატებელი, მშრალი და უმწეო. ამას ყოველი წესიერი მეცნიერი “მეექვსე გრძნობით” გრძნობს და როცა რაიმეს ამბობს, იცის, რომ სიმულაციებისა და სიმულაკრების მრავალფეროვანი ნიღბების აღწერას ცდილობს მხოლოდ. ჩვენც ამ უიღბლო გზას დავადგებით და თავიდანვე ამ “სულისკვეთებით” შევეცდებით შევეთამაშოთ იმ სახეებად აღქმულ ნიღბებს, რომელნიც მეცნიერულ ცნებათა სიხისტეში ახერხებენ თავის გამხელას.

ის სიცოცხლე, რაც კულტურას ახასიათებს, სრულ საფუძველს იძლევა, ვთქვათ, რომ მას, როგორც ნებისმიერ ცოცხალ ორგანიზმს, ახასიათებს ზნე, ხასიათი, გარკვეული ხარისხის მდგრადობა გარემო სივრცის მიმართ, ინტენცია სხვა კულტურაზე თუ კულტურებზე, რაღაც შინაგანი ალღო და ალბათ, გარკვეული იმუნიტეტიც. ერთი სიტყვით, იგი ცოცხალი ორგანიზმია და ამ სინათლეების მიღმა იფარავს იმ საიდუმლოს, რაც ზოგადად სიცოცხლეს ახასიათებს. საიდუმლო, რომელიც მასშია, ზიარების საიდუმლოსავით თვალსაჩინოა და დაფარული, სახიერია, ხორციელდება და რამდენადაც ხორციელდება, მხოლოდ ამდენად ხდება სახიერი. მისი სახიერება უთვალავ სახეთა კალეიდოსკოპურ ფერადოვნებაში გვეძლევა და ვცდილობთ როგორმე მოვიხელთოთ, იმ “სახით” “ჩავიჭიროთ”, რომელიც ფოტოპორტრეტივით შეგვაძლებინებს მისი ნამდვილობა ვირწმუნოთ, მით უფრო ვირწმუნოთ მასთან იდენტობა და ვთქვათ _ “ეს მე ვარ”. ფოტოს ნამდვილობასავით არც ერთი კულტურა არასდროს არ არის საკუთარი თავის იდენტური, არასოდეს არ უდრის იმას, რის სიმულაკრსაც მხოლოდ ტოვებს და აღბეჭდავს და საკუთარივე ხელით ქმნის თავისივე პარალელურ ყოფიერებას.

რა არის ის საიდუმლო, რომელსაც ადამიანის სიცოცხლესავით ფლობს კულტურა; სად მოვიძიოთ ის იდენტობა, რომელიც 40 წლის ადამიანს თავის 3 წლის ასაკის ფოტოპორტრეტის ხილვისას ათქმევინებს “ეს მე ვარ” და არა _ “ეს მე ვიყავი 3 წლის ასაკში”. კულტურის ნებისმიერი ანაბეჭდის ნებისმიერი აღწერა ასეთ ფოტოს გავს, ცოცხალი სხეულის ასეთ სიმულაკრულ ანაბეჭდს, ერთ, გაქვავებულ (თუნდაც გაღიმებულ) სახეს რომ იძლევა. ეს ის ფოტოპორტრეტია, რომელზედაც აღბეჭდილი სახე, ერთდროულად არის და არარის ის 40 წლის ადამიანი, და უფრო მეტიც, არც ის ფოტოა ის, ვინც იგი სამი წლის ასაკში იყო. ანაბეჭდი მისი ბავშვობის სიმულაკრული, ქვადქცეული ნიღაბია, რომელსაც კარგა ხანია კავშირი დაუკარგავს იმ არსებასთან, რომელშიც მან მოახერხა და თავისი არსება წაიკითხა, აღწერა თუ, უფრო მეტიც, იპოვა, აღმოაჩინა.

სად გადათამაშდა იდენტობა ასე რიგად რომ გვიჭირს აღვწეროთ. რა არის იდენტობა სახეთა უკიდეგანო კალეიდოსკოპში, ან რა სიმულაკრებს გვაწვდის და გვთავაზობს კულტურა მასთან იდენტობის მოუხელთებელი სიმძაფრის აღსაწერად.

ჩვენ ვეცდებით იმ იდენტობათა სახეებში ვიმოძრაოთ, რისი მეტ-ნაკლები რაციონალიზაცია და აღწერაც ხელგვეწიფება. ეს იდენტობები გახლავთ:

1. მითოლოგიით; 

2. ტერიტორიით; 

3. ენით; 

4. ისტორიით; 

5. ანბანით; 

6. რელიგიით; 

7. მხატვრული შემოქმედების სპეციფიკით; 

8. მხატვრული აზროვნების ტექნეთი; 

9. მეცნიერული აზროვნების ტექნეთი; 

10. საბუნებისმეტყველო და ჰუმანიტარული ენით; 

11. საავტორო შემოქმედებით; 

12. არტისტული ღირებულებებით.

ეს არის ის მოკლე ჩამონათვალი, რომლითაც კულტურის რეჟიმში სხვადასხვაგვარად ჩართულები კულტურის ორგანული სხეულის დანაწევრებასა და მათი სხვადასხვა ნიღბების მუმიფიცირებას ვახდენთ. რა თქმა უნდა, ზემოჩამონათვალს არანაირი პრეტენზია არა აქვს და არც უნდა ჰქონდეს კულტურის რეჟიმის სრულფასოვან აღწერასა და მით უფრო მასთან იდენტურობაზე, ამდენად ჩვენი ძალისხმევა კულტურისა და მასთან იდენტობის ლამის მისტიკური პროცესის ცნებით ენაზე და-ნახვის მცდელობა იქნება მხოლოდ, ტექსტის თითოეული მონაკვეთი კი გარკვეული მითოლოგემური სქემა, რომლითაც კულტურის სასიცოცხლო ქსოვილთან ჩვენი კავშირისა და იდენტობის მოძებნას შევეცდებით.

დღემდე არსებული კულტუროლოგიური კვლევების ტრადიცია საკუთარი კვლევის კონტექსტში არ მოიაზრებდა საქართველოს, როგორც სხვა კულტურულ რეგიონებთან მიმართებაში კონკრეტული გეო-კულტურული იდენტურობის მქონე ტოპოსს. თავისი სპეციფიკით, ეკლექტურობითა და არაორდინალურობით დღემდე ვერ მოხერხდა მისი ჩასმა მეცნიერულად იდენტიფიცირებულ დასავლურ თუ აღმოსავლურ ცივილიზაციათა დოქტრინის ჩარჩოებში. ღიად არის დარჩენილი კითხვები: 

- რა კულტურული ორიენტაციის მატარებელია საქართველო?

- თავისი არაერთგვაროვანი ქსოვილის წყალობით შეიძლება თუ არა საერთოდ მსჯელობა ერთიან კულტურულ ველად მის აღქმაზე?

- რა პერსპექტივები აქვს საქართველოს კონსერვირებულ კულტურას მიმდინარე სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიური თუ კულტურული ვითარების ფონზე.

ამოცანის სირთულიდან გამომდინარე, ვფიქრობთ, ქართული კულტურა განვიხილოთ სამ ძირითად და უმნიშვნელოვანეს პარადიგმაში:

• - კულტურის კლასიკური პროტომდგომარეობა, 

• - კულტურის დინამიკა და მისი ისტორიული ქრონოტოპი, 

• - პოსტკულტურული ვითარება და კულტურის ადაპტაციის მექანიზმები.

კულტურის კლასიკური პროტომდგომარეობა ეს არის ღვთიური ტაბუ, პირველი კულტურშემოქმედებითი აქტი კი არის ტაბუს რღვევა. კულტურის პროტომდგომარეობის ვერბალიზაცია ხდება ნარაციის კოსმოგონიური და კოსმოლოგიური პრინციპით.

ტაბუს რღვევასა და კოსმოგონიურ ნარატივს კოსმოლოგიური დრო-სივრცული კონტინიუმის აღწერა ცვლის, რასაც თავისთავად კულტურის ახალ პარადიგმაში გადავყავართ. ეს არის კულტურის ისტორიული დინამიკის ეპოქა, სადაც ესთეტიკური ტრანსცენდენციის სუბიექტი ხდება ეთნოსი და იგი იწყებს ერთიანი რიტუალური ფორმების მონიშვნასა და განხორციელებას.

ქართული კოსმოგონია და კოსმოლოგია და იდენტობა მითოლოგიით

1. საქართველოს მოსახლეობის ყოფის ერთიანი ფორმები

2. საქართველოს პოლირელიგიური და პოლიეთნიკური განზომილებანი და მისი ერთიანი ღირებულებითი სისტემა 

3. საქართველოს მოსახლეობის ერთიანი ესთეტიკური სტრუქტურა 

4. საქართველოს მოსახლეობის ერთიანი ეთიკურ-ღირებულებითი სტრუქტურა 

5. პოსტისტორიული და პოსტკულტურული ეპოქა და ქართველი ხალხის ადაპტაციის პრობლემა

კავკასიური გეოგრაფიული სივრცის ერთიან კულტურულ პარადიგმაში მოქცევის მცდელობა და საქართველოს როლის გამოყოფა არ არის მხოლოდ უახლესი დროის პრობლემა. ის ირაციონალური ღერძი, რომელზედაც უნებლიედ საქართველო, როგორც ერთიანი სხეული მოიაზრება, თავისი ეთნიკური და რელიგიური მოზაიკურობით სრულიად კალეიდოსკოპურ სურათს ქმნის.

მსოფლიო ისტორიის მანძილზე საქართველოს თითქოსდა აერთიანებდა ღირებულებათა ის საკვანძო სისტემა, რომელიც საერთო იყო როგორც მთის, ისე ბარის მოსახლეობისთვის. ჩვენ არ ვაპირებთ ისტორიულ დისკურსში საკითხის დასმას, ამის შესახებ უკეთ ისტორიკოსები ისაუბრებენ და ვეცდებით ზემოთჩამოთვლილი რამოდენიმე ძირითადი საკითხი სისტემურად მოვიაზროთ და ამ ფონზე შემდეგ შეძლებისდაგვარად პოსტ-ისტორიული ეპოქის საქართველოს კულტურის პერსპექტივები მოვნიშნოთ.

1. კავკასიური კოსმოგონია. მითოლოგემა 1

უპირველესი, რაც ქართული სივრცისათვის არის მნიშვნელოვანი, ამ თვალსაზრისით, გახლავთ ის, რომ საქართველო, თავისდაუნებლიედ, უმთავრეს იდენტობას საკუთარი არქაული მითოლოგიით “ახორციელებს”. ამის დასტურად საკმარისია გავიხსენოთ ის მითოლოგიურ-რიტუალური ხალხური შემოქმედება, რომელიც ქართველებისათვის დღემდე თვითდადგინებისა და საკუთარი პრეზენტაციისა თუ რეპრეზენტაციის ასპარეზია და რომელშიც ძალზე წარმატებულად და საკუთარი ღირსების შეგრძნებით ცხოვრობს.

ქართული ხალხური ცეკვა და ცეკვების მთელი თეატრალიზებული ბუფონადა და წარმოდგენები იმდენად გამყარებული და სტერეოტიპული მოდელით არსებობს და ქმედებს, რომ ქორეოგრაფიის სივრცეში "საავტორო" შემოქმედება ცეკვის ამ ტოპოსს უკავშირდება მხოლოდ. ყოველი გადახვევა ფსევდორიტუალის თეატრალიზებული სქემიდან ერის წინააღმდეგ დანაშაულად აღიქმება და ცალსახად განწირულია დაბადებამდე. მიუხედავად იმ ეკლექტური სიჭრელისა, და, ასევე, იმ მეტამორფოზებისა, რომელიც ქართულ ხალხურ ცეკვაში ისტორიულმა დინამიკამ განაპირობა, ჩვენ საოცარი გულმოდგინებით სწორედ ხალხური ცეკვითა და სიმღერით ვუბრუნდებით სწორედ ჩვენი მითოსური წიაღის ბუტაფორულ ანაბეჭდს ერთადერთ აღწერაში “ეს ჩვენ ვართ!”.

მისტიკური და რელიგიური შინაარსით დატვირთული რიტუალური ქცევის ფსევდომორფოზა (შპენგლერის ცნების პერიფრაზაა მხოლოდ) მარადი იდენტურობის ხატად ქცეულა და ამ იდენტობის დათმობად აღიქმება ნებისმიერი სხვა ქორეოგრაფიული მცდელობა.

ასეთივე კარნავალური დაუდევრობით ვათამაშებთ ჩვენ თავს ღრმა რიტუალური დატვირთვის მქონე ხალხურ სიმღერებში. ბგერის ირაციონალურ-რიტუალური ვიბრაციის პრინციპი, რომელშიც ხალხი ხორციელდებოდა, ამ სიტყვის პირდაპირი აზრითა და მნიშვნელობით, დღემდე თავისი პირველნიმუშებით იმეორებს თავს. აქაც საკრალური რიტუალი ტრადიციად ქცეული ფსევდორიტუალია და იგი სახეზეა, სახეზეა მითოსით იდენტურობის ფორმა, ქცევის ყველა დანარჩენ მოდუსს რომ განსაზღვრავს.

ჩვენი მითოლოგიური იდენტობის ხალხურ, რიტუალურ სქემებს თანამედროვე მსოფლიოს “კულტურის ბაზარზე” ე. წ. "სასაქონლო სახე" და ღირებულებაც მივანიჭეთ. ამის საუკეთესო მაგალითად გამოდგება კლიპი "ერისიონზე", რომელმაც, როგორც ახლა ამბობენ, საბაზრო სახე შეიძინა.

პირველი, რითაც საქართველო თავს წარადგენს მსოფლიოს წინაშე, არის “ხალხური შემოქმედება”. აქვე ვიტყვით, რომ შემოქმედების სახემინიჭებული ქართული სიმღერა და ცეკვა ჩვენთვის თვითკმარი ღირებულების თავისთავად ღირებულებად ქცეულა. ამჯერად სრულიად შეგნებულად თავს ვიკავებთ იდენტობის ამ აღწერისაგან, რადგან შეფასებითი დამოკიდებულება არ შედის ჩვენს მიზანდასახულებაში. მეორე, ასეთივე რიტუალური სივრცე, რომელშიც ჩვენ დღემდე ვახორციელებთ თავს, არის ქართული სუფრა, ისევ ფსევდო-რიტუალი, რომელსაც დიდი ხანია, რაც ტრაპეზის მისტიკურ-რელიგიურ რიტუალთან კავშირი გაუწყვეტია და ქართული მითოსური მისტერიის მდარე სუროგატად გადაქცეული დღემდე გარკვეული, კონკრეტული ნიშნის საოცარი სიცოცხლისუნარიანობითა და გულმოდგინებით ახერხებს მკვდარ ნიშანთა სისტემაში უკვე კარნავალურად გადაათამაშოს ლხინისა თუ თალხი სუფრის რიტუალის სუროგატი, ქართული ყოფის აუცილებელ ატრიბუტად რომ ქცეულა და იდენტობისა და თვითტკბობის მსუბუქ სიამოვნებაში გვამყოფებს.

მითოლოგიით იდენტობა ქართველი ადამიანისათვის ის ძირითადი პარამეტრია, რომლითაც ის თავს იმკვიდრებდა და დღემდე იმკვიდრებს გარკვეული ანაქრონისტული ტკბობით, ე. წ. პოსტკულტურულ სინამდვილეშიც კულტურის ამ კონსერვირებული “ესენციის” ხარჯზე.

მითოლოგიით იდენტობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სახე არის კოსმოგონიური და კოსმოლოგიური სქემით იდენტობა:

საქართველო მართლაც თავისდაუნებლიედ აღმოჩნდა ოთხი კოსმოგონიური სტიქიონის (მიწა, წყალი, ჰაერი და ცეცხლი) ერთიან ტოპოსად. ასეთი ადგილები დედამიწაზე, რა თქმა უნდა, არც თუ ისე ცოტაა, თუმცა ის არქაული კოსმოგონიური სქემა კავკასიურ რეგიონში დღემდე ცოცხალია და ქართული კულტურის კონსერვაციის მაღალ ხარისხსაც სწორედ აბორიგენი მოსახლეობის ეს არქეტიპული მოდელი განსაზღვრავს. კულტურის ის მითოლოგიური პერსონაჟები, რომელიც ქართულ კოსმოგონიაში გვხვდება, უმთავრესად ერთიან რიტუალურ წესს ახორციელებენ და არატოპოლოგიური პრინციპით აგებენ სურათს კოსმოგონიიდან კოსმოლოგიისაკენ.

ის უნივერსალური მისტერიალური, რიტუალური და სიმბოლური სქემები, რომლებიც შესაძლოა მსოფლიო მითოლოგიის ძირითად ჩონჩხად ჩაითვალოს, საქართველოში გრაფიკულ და რიტუალურ სიმბოლურ ერთიანობაში იყრის თავს. ცოცხალ და დღემდე შემორჩენილ ღვთაებათა სახიერი იდენტურობის მთელი სპექტრი და პანორამა თუ სიმბოლურ გრაფიკულ ნიშანთა მსგავსება საფუძველს იძლევა ვთქვათ, რომ კოსმოგონიური სქემების უნივერსალიზმი ამ კონკრეტულ ტოპოსში საკმაოდ უნიკალურ სახეთა სისტემაში სახიერდება. ამიტომ მხოლოდ პერსონაჟთა ფორმალურ ერთიანობაშია შესაძლებელი მოაზრებულ იქნას ეს კოსმოგონიური სივრცე ერთიან ქართულ მითოსადა და კოსმოლოგიად. რამდენადაც კოსმოგონია არ შეიძლება განვიხილოთ როგორც ავტონომიური კულტურა და რამდენადაც კულტურა თავისთავად უკვე ძალაუფლების გარკვეულ სივრცეს გულისხმობს, კოსმოგონია კოსმოლოგიად ლაგდება და გარკვეულ ზნედ, ჩვევად, ტრადიციად ტრანსფორმირდება. ეს უკვე შემოქმედებითი სივრცეა, სადაც შემოქმედების ფორმებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭებათ და ზნეობად ყალიბდება. ზნე თავისთავად უკვე შემოქმედების ფორმაა.

2. კავკასიური კოსმოლოგია. მითოლოგემა 2

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ის “აკუმულირებული” არქეტიპული მითოლოგიური პერსონაჟი, რომელიც კავკასიის ჩრდილო და სამხრეთ რეგიონების პირველსახეა, ამირანია, რომელიც ინიციაციის ოთხივე საფეხურს გადის (მიწასთან, წყალთან, ჰაერთან, ცეცხლთან):

1. ამირანი თავისუფლად ამარცხებს მიწის სტიქიონის (სკნელების) ასტრალურ არსებებს – შავ, წითელ და თეთრ დევებს.

2. შავი დევი-ვეშაპის სტომაქიდან ამირანი მეორე ინიციაციას წყალთან გადის.

3. ჰაერთან ინიციაციას იგი ყამარის მამის ქარის სამფლობელოს - ცის მხედრიონის დამარცხებისას ეზიარება.

4. ცეცხთან ინიციაცია ამირანს საბოლოოდ კავკასიონის მაღალ ქედს მიაჯაჭვებს და იგი მუდმივად ცეცხლის _ ღვთაების სივრცეში რჩება.

ამირანის მითოლოგემა კავკასონის მთების გარშემო ყალიბდება ერთიან ესთეტიკურ პრინციპად და, გარკვეულწილად, საქართველოს ბარის სივრცეშიც ჰპოვებს ასახვას – რამდენადაც ბარის სივრცეში ხდება მისი ტოპოლოგიური უზრუნველყოფა. კავკასიონის სამხრეთის ბარის გარეშე ეს ოთხი სტიქიონი ვერ ერთიანდება (გაერთიანება ხდება შავი ზღვის, თრიალეთსა და კავკასიას შორის მოქცეული ტაფობის "მიწის, ქარისა და ცეცხლის ელემენტების შეერთების" წყალობით). ამირანის მითოლოგება განუყოფელ კავშირშია მთასთან.

გეო-კულტურისთვის აუცილებელი ცივილიზაციის ელემენტს (კულტურის ექსპანსიას) კავკასიურ რეგიონში თავდაპირველად ჰეგემონი არ ჰყავდა და პირობითად მისი მოაზრება შესაძლებელი იყო სწორედ ეკონომიური პრინციპის გათვალისწინებით. ეს ეკონომიური პრინციპი კი იყო, როგორც დღეს უწოდებენ, ე. წ. “აბრეშუმის საქარავნო გზა”, რომელიც საქართველოზე გადიოდა. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ამ თვალსაზრისით დღევანდელი თბილისისა და მისი შემოგარენის ტერიტორია კავკასიურ-რეგიონალური ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა (ამიტომაც ძალზე მნიშვნელოვანი იყო ახალი კოსმოლოგიის - ქრისტიანული მითის ძირითადი სიმბოლოს სვეტიცხოვლის _ თბილისთან სიახლოვეში მოაზრება). ქრისტიანობაც, როგორც ახალი კოსმოლოგიური პრინციპი, ამ აზრით, ახალ ცენტრისტულ და ცენტრიდანულ ინტენციას იძენდა დანარჩენ კავკასიასთან მიმართებაში.

ქრისტიანობამდელი კოსმოლოგიური წარმოდგენები

კოსმოლოგიური წარმოდგენების სქემატური სურათი ძალზე მკვეთრად ისახება კავკასიის მთის სამხრეთ და ჩრდილოეთ ფერდობებზე მოსახლე მომთაბარე და ზოგჯერ არამომთაბარე ეთნოსების არქიტექტურაში, პირველად ხელოვნებაში. კოშკი, რომელიც თავისთავად რიტუალური დანიშნულების არქიტექტურულ სქემას წარმოადგენს, კოსმოლოგიური პრინციპით არის აგებული. ტიპიური კავკასიური კოშკი (მაგ. თუშური) ხუთ სართულიანია (ხუთ სხვენ-იატაკიანი, თუმცა შესაძლებელია ნაკლები რაოდენობის სართულიც), სხვანაირად _ ხუთსკნელიანი, რომელიც წარმოდგენას გვიქმნის კავკასიური სამყაროს კოსმოგონიურ მოდელზე. ძალზე მნიშვნელოვანია ამ თვალსაზრისით ის "გენდერული" სქემა, რომლითაც კოშკი აღწერს ქალისა და მამაკაცის სპეციფიურ ფუნქციურ როლს კოსმოსში. პირველი სართული შინაურ ცხოველთა სადგომია. მას ბაშტეს ეძახიან. პირველ სართულზე ძირითადად საქმიანობას ეწევიან ქალები. ისინი დაკავებულნი არიან ჩვეული “ქალური” შრომით. აქვე ვიტყვით, რომ ცხვარს (საკრალურ ცხოველს) მწყემსავენ მხოლოდ მამაკაცები. ქალები ძროხების მწყემსები არიან მხოლოდ. შუა სართულები ითვლება ქალთა და მამაკაცთა შეხვედრის ადგილად, ადგილად, სადაც ოჯახი ცხოვრობს. უკანასკნელი მეხუთე სართული კი ითვლებოდა ღვთაებათა ადგილად, მათ სამყოფელად. მეხუთე სართულის მოხილვის და იქ ფეხის დადგმის უფლება ქალს არ ჰქონდა, ამ ადგილს ჭერხო ერქვა.

საკმაოდ საინტერესოა ისიც, რომ ამ ვერტიკალური სტრუქტურულ-ტოპოლოგიური სისტემის პარალელურად არსებობს ერთიანი ჰორიზონტალური ტოპოლოგიური სისტემა, რომელიც ერთიან ან ძალზე მსგავს სქემას იძლევა საკრალურ-რიტუალური ქცევის შესახებ ჰორიზონტალურ სივრცეში. ადგილის დედის ან სხვა ღვთაებათა სამყოფები ასევე მსგავსი რიტუალური სქემებითაა სტრუქტურირებული. ღვთაებათა საკრალური ადგილი ასევე შემოსაზღვრულია და ქალს ამ საზღვრებში მოძრაობის უფლება არა აქვს.

შესაძლოა ვისაუბროთ ღვთიური სივრცის “დასტრუქტურირების” მსგავსებაზეც.

ძალზე საგულისხმოა, რომ ინდუსტრიულ და პოსტინდუსტრიულ სივრცესთან ადაპტირებული მთის მოსახლეობა უბრუნდება თუ არა თავის პირვანდელ სამყოფელს ზაფხულობით, როცა მამა-პაპის ნასახლარებს მეტწილად სააგარაკო ფუნქცია თუ შემორჩენია, ძალზე ხშირად იმეორებს ქცევის იმ წესებს, იმ რიტუალს, რომელითაც იგი თავს მითოსში ახორციელებდა.

ტრადიციულ ქართულ საზოგადოებაში ოჯახი წარმოადგენდა და წარმოადგენს ცენტრალურ ტოპოსს, რომელსაც დღემდე შემორჩენილი აქვს ღირებულებითი საზრისი და უკანასკნელ დროს ჩატარებული სოციოლოგიური გამოკვლევების მიხედვითაც ღირებულებათა შკალაზე უმაღლეს შეფასებას იმსახურებს.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ კულტურულმა რეგიონმა უზარმაზარი ისტორიული გზა, სხვადასხვა რელიგიური იდენტობა და ბოლოს, ინდუსტრიული ადაპტაციის გზა გაიარა და ახლა საინფორმაციო ადაპტაციის გზას გადის, ოჯახის არქაული მოდელი ჯერაც ძალმოსილია და პოზიციების ნაწილობრივ დათმობას გლობალიზაციასთან ადაპტაციაში თუ მოახერხებს.

ეს ერთიანი არქეტიპული მოდელი, რაღა თქმა უნდა, ცალსახად განაპირობებს ერთიანი ფორმალურ-ზნეობრივი ქცევის ნორმებს და, ამასთანავე, ესთეტიზმის იმ ზოგად ფორმებსა და პრინციპებს, რომელიც აგებს კულტურასა და ასახვას კულტურშემოქმედებაში ჰპოვებს. ეს განსაზღვრავს კიდეც იმ ერთიან ღირებულებით სისტემას, რომელიც მიუხედავად პოლიეთნიკური და გვიანდელი პოლირელიგიური სისტემისა, განაპირობებს ქართველების ერთიან ნათესაურ თვითგანცდას. სწორედ ესთეტიკური პრინციპით იდენტობა არის ერთ-ერთი ძირითადი სახიერება, რომლითაც ეს იდენტობა ხორციელდება.

იდენტობა ტერიტორიით. მითოლოგემა 3 –ნიკოფსიიდან დარუბანდამდე

როცა ამ მტკივნეულ საკითხს ვეხებით, ვფიქრობთ, აუცილებლად უნდა გაიმიჯნოს საქართველოში იდეოლოგიად ქცეული მამულისა და ტერიტორიის ცნებები. ქართველი ხალხის ინდუსტრიული ადაპტაცია და, შესაბამისად, ურბანიზაცია აღმოჩნდა ის ძირითადი იარაღი თუ ბერკეტი, რომლითაც განხორციელდა ძალზე სერიოზული იდენტობის _ ტერიტორიული იდენტობის რღვევა.

ურბანიზაციის პროცესი მართლაც ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს იდენტობას _ მამულით იდენტობას შეეხო. სწორედ ამიტომაც ძალზე თვალსაჩინო გახდა მამულისა და ტერიტორიის საზრისული სხვაობა, რამაც, შეიძლება ითქვას, კულტურის შიდაეთნიკური კონფლიქტი გამოიწვია. შიდა მიგრაციული პროცესი, რომელიც ჩვენი კულტურის უნებლიე, თუ, პირიქით, ძალადობრივ ინდუსტრიალიზაციას მოჰყვა, შესაძლოა განვიხილოთ კულტურისათვის შიდა ეთნოკონფლიქტად, (თუმცა აქვე დავსძენთ, რომ ეს სრულიადაც არ ნიშნავს, რომ ჩვენ ამით კონფლიქტს კულტურისათვის საშიშროებად განვიხილავთ და ამით გარკვეული რიგის შეფასებებს ვახდენთ, რადგან ვთვლით, რომ კულტურისათვის კონფლიქტური რეჟიმი მისი თვითგანხორციელების უპირობო რეჟიმია. ამ რეჟიმში ადგენს და ახორციელებს იგი თავს).

მიგრაცია სოფლიდან (მამულიდან) ქალაქისაკენ შეიძლება ორგვარ აღწერაში განვიხილოთ:

_ ერთი მხრივ, ეს არის მსოფლიო ისტორიულ პროცესებთან ადაპტაცია, ინდუსტრიალიზაციასთან ადაპტაცია, რომელიც არღვევს ძირითად იდენტობას _ მამულით იდენტობას. ეს ჩვენი კულტურის რეჟიმში წარმოუდგენელ შფოთს იწვევს, რამდენადაც ამ ადაპტაციას ვერც ჩვენი დედაქალაქი და ვერც სხვა ქალაქები ვერ უზრუნველყოფდა და ვერ უზრუნველყოფს მწირი ინდუსტრიული შესაძლებლობების გამო

_ მეორეს მხრივ, მიგრაცია სოფლიდან ისტორიული ცენტრისაკენ, ეს არის გარკვეული ტიპის თავდაცვა და სვლა პირველადი სახელმწიფოებრივი იმპულსების მქონე ეპიცენტრისაკენ - დედაქალაქისაკენ. ეს სვლა შესაძლოა განვიხილოთ, როგორც არაცნობიერი “წიაღსვლა” კოლექტიური შემოქმედების ფესვებისაკენ.

ამ თემას ბუნებრივად უკავშირდება ჩვენს ქვეყანაში დღეს ძალზე მტკივნეული საკითხი იმის შესახებ, შესაძლოა თუ არა სოფლის აღორძინება. ეს პრობლემური საკითხი მხოლოდ მას შემდეგ უნდა დაისვას, როცა გაირკვევა, როგორ გააჩინა კულტურის ამგვარმა მეტამორფოზამ ელიავას ბაზრობა, როგორც კულტურის ახალი ნიშანი, უფრო ზუსტად კი “ახალი კულტურის” ნიშანი. ამ შემთხვევაში გარკვეულწილად საქმე უნდა გვქონდეს ე.წ. “ეთნიკურ მობილიზაციასთან”, როცა ძველი იდენტობები ირღვევა ან ფორმას იცვლის და ხდება მობილიზაცია ახალი იდენტობების მოსაპოვებლად.

აი, ამ ორგვარ აღწერაში ხდება ერთი იდენტობის _ მამულის ჩანაცვლება მეორეთი - ტერიტორიით.

ამ საკითხს ასე კონკრეტულად არ განვიხილავდით, დღეს საქართველოში საეჭვოდ რომ არ იყოს მიჩნეული ამ ორ ცნებასა და, თუ გნებავთ, იდენტობას შორის ტოლობის ნიშნის დასმის საკითხი. ფაქტია, რომ ტერიტორიით იდენტობა მამულით იდენტობის მეტამორფოზირებული სახეა. მამულზე ფიზიკური მიბმულობის დაკარგვა ქართველისათვის აღარ განიხილება იდენტობის დაკარგვის ტოლფასად. ბუნებრივია, მისთვის ძალზე მნიშვნელოვანი ხდება ტერიტორიით იდენტობის მეტა-განცდა, რომელიც მას სამშობლოს განცდის დრამატიზმში ამყოფებს და ეს ასეც უნდა იყოს.

ენით იდენტობა. მითოლოგემა 4 _ “ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაი”

იდენტობათა ზემოთჩამოთვლილი სპექტრიდან ალბათ, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ის ერთიანი ენობრივი ქსოვილია, რომლის წიაღში ხორციელდება ქართული კულტურა, როგორც ყოფითი, ასევე სულიერი.

ეროვნული სიცხადე არის საკუთარი თავის აგება ერთდროულად ენით და ენაში. აგება როგორც მეთოდოლოგიურად _ ონტოლოგიურ სრულყოფაში, ასევე მასში არსებობითა და მოქმედებით. იგი ყველაზე მძაფრი იდენტობაა, რომელიც თითოეულ ჩვენგანს თავის შემოქმედებით უნარებთან და ფესვებთან აკავშირებს. ამიტომ ენა უნდა განვიხილოთ როგორც მთელის აგების, ჩვენი სამყაროს როგორც მთლიანის ტოტალური შექმნის შემოქმედებითი მუხტი, ნება და პოტენცია.

სოციო-კულტურული სისტემის სემანტიკური კონსტრუირება, რაღა თქმა უნდა, დაიყვანება ენაზე, როგორც ძალაუფლების აბსოლუტურ ველზე. რაც ქართულ ენასთან დაკავშირებით შეიძლება ალბათ ითქვას, უმთავრესი არის ის, რომ ის არქაული ელფერი, რომელიც მის ხანგრძლივობაზე მეტყველებს და რომლითაც ქართველთა მიერ სამყაროს ტოტალური ათვისება ხდებოდა, იყო უკიდურესად რელიგიური, ღვთაებრივ-მისტიკური და სამყაროს მითო-პოეტურ “აღწერაზე” ორიენტირებული.

ვეცდები არ გავცდე ესეისტური თხრობის ჩარჩოებს, ამიტომ ვიტყვი, რომ ენის “ქმნა”, სამყაროს ენობრივ-მეთოდოლოგიური ათვისება _ სამყაროში ყოფნის ნებაა. დაახლოვებით ამას უკავშირდება ოლიმპოს მთის “აღწერის” ენობრივი ქსოვილის განსხვავება თალესის ახალი ენის კონსტრუქციული ელემენტისაგან _ წყლისაგან. ეს არის ე.წ. ახალი “წინასწარმეტყველება” (თანამედროვე ცნებებით _ პროექტი და მოდელირება ახალი ენისა).

ბიბლიური ტექსტის მიხედვით, თუ არ არის წინასწარმეტყველებანი (მისტიკური ენობრივი წინსწრება დროში), მაშინ ქალაქის არსებობა-არარსებობის შესახებ დგება საკითხი. თუ წინასწარმეტყველი არ მოიძებნა, მაშინ ქალაქი უთუოდ, აუცილებლად დაეცემა. წინასწარმეტყველმა უნდა ააგოს, შვას ენობრივი გარკვეულობა ყოფიერების სრული ტოტალობისათვის. მან ენობრივ მუხტში უნდა გადმოსცეს ის, რაც მერე უნდა განხორციელდეს, როგორც წინასწარმეტყველების “სხვა”.

ქართულ ენას სამყაროს ათვისების მითო-პოეტური ღვთაებრივი ნების შემდეგ ასეთი ნება ძნელად თუ გამოუმჟღავნებია.

ბერძნული სინამდვილიდან დაწყებული ენაში ჩნდება ცნებათა ის ჯგუფები, რომელზედაც იქმნება ახალი ტეხნე _ სამეცნიერო ენა, როგორც ახალი წინასწარმეტყველება, პროექტი, რომლითაც ხდებოდა და ხდება სამყაროს “მეცნიერული ათვისება” თუ “აღწერა”.

სამეცნიერო ენა გახლავთ ისტორიულად და ჰერმენევტიკულად ის პრობლემური სივრცე, რომლითაც კულტურული იდენტობა ხორციელდება, რომლითაც უკავშირდები შენს კულტურშემოქმედებით ფესვებს. ევროპული აზროვნება დღემდე ამ “ცნებათა ჯგუფებით”, ზოგადად ამ აპარატით ხორციელდებოდა. ამ ცნებათა ჯგუფებით იქმნებოდა სპეციალური პროფესიული ენები _ მათემატიკა, ფიზიკა, ბიოლოგია, ქიმია, კიბერნეტიკა და მათ რიცხვში ჰუმანიტარული დისციპლინები და ფილოსოფია. ამ ენობრივმა გარკვეულობებმა სრულიად სხვა ტეხნეთი დაიწყეს სამყაროს ათვისება და ევროპელებიც სწორედ ამის გამო აღმოჩნდნენ იმ ვითარებაში, რომელშიც აღმოჩნდნენ. (და რომლის გამოც ჩვენც სულ იმ მცდელობებში ვართ, როგორმე ევროპელებთან მოხდეს ჩვენი იდენტიფიკაცია). ეს საკმაოდ რთული თემაა და თუ ამ მიმართულებით კულტურას თავისი უნიკალური გზა არ გაუკვალავს, იგი ძალზე სწრაფად კარგავს იდენტურობის სიცხადეს და ენასაც კონსერვაციის მუხტი იპყრობს. კულტურას კი მხოლოდ ისღა დარჩენია, რომ ენობრივად ცოცხალი კულტურის თარგმნის სივრცეში დაიმკვიდროს თავი.

სიახლის შემეცნება ეს არის ახალი ენობრივი აპარატის შექმნაში (ქმნადობაში) თანამონაწილეობა, აპარატისა, რომელიც შესაბამისობაშია გარემოსთან. ეს არის გარკვეულწილად სემანტიკური სიხისტის დაძლევის წარმატებული მცდელობა, რაც თავისთავად მიმართულია ცნობიერების სისტემის ცვლილებაზე.

ახალ ცნობიერებას, რაღა თქმა უნდა, რადიკალურად სხვა ენა, სხვა ხასიათი უნდა ჰქონდეს, სრულიად განსხვავებული აზროვნების არსებული ფორმებისაგან. ეს არის რაღაც მენტალური რევოლუციის მსგავსი, რაც ხელს უწყობს ენობრივი პოლიფონიის სრულყოფილებაში საზოგადოების განხორციელებას. მეორე მხრივ კი, ენა, რომლითაც შესაძლებელი ხდება ახლებური ტრანსცენდენცია, არის ენა, რომელშიც და რომლითაც უნდა მიატოვო ყველა შესაძლო განსხეულებულ ენათა ფორმა.

ენის მობილურობის იმ ხარისხს, რომელიც უნდა ახასიათებდეს ყოველივე ზემონათქვამ პრობლემებში გამოვლილ ენას, ქართულ ენას, რა თქმა უნდა, ძნელად მოვთხოვთ სწორედ იმ “ენური ინჟინერიის” დეფიციტის გამო, რომელიც ჩვენი არსებობისათვის დღემდე უცხოდ აღიქმებოდა და აღიქმება, რამდენადაც საბუნებისმეტყველო და ჰუმანიტარული ენა ჩვენთვის ჩვენივე თვითცნობიერების თუ არსობრივი გარკვეულობის ტეხნე არ გამხდარა. იგი ძირითადად ამ შემოქმედებითი თამაშების “თარგმანს” აწარმოებდა. თავად ეს თამაში კი ალბათ უმნიშვნელოვანეს იდენტობას _ ფორმაქმნადობის შემოქმედებით იდენტობას უკავშირდება.

იმ მითო-პოეტური ხასიათის გამო, რომლის წიაღშიც ქართული ენა დღეს თავისი კონსერვატულობით შესანიშნავად ახორციელებს თავს, მას ეძლევა სრულიად განსაკუთრებული და უნიკალური შანსი შინაგანი დინამიზმი გააცოცხლოს სწორედ ე.წ. “პოსტკულტურულ” ვითარებაში, როცა მეცნიერულ პარადიგმას ცვლის ინფორმაციული პარადიგმა და ე.წ. თარგმნილი კულტურა აღმოჩნდება საკმარისი, მაგრამ არააუცილებელი პირობა, პირობა ახალებური “პარადიგმატული” (რა თქმა უნდა, პირობითად) ენური ინჟინერიისათვის. ქართული ენის წიაღს ეს შინაგანი პოტენცია აქვს. ამჯერად ამას მაფიქრებინებს ახლებური (და არა ახალი) ენური ინჟინერიის მითო-პოეტური შინაარსი და ამდენად მომავალი.

იდენტობა ისტორიით – მითოლოგემა 5 _ “ოდესმე დიდი ყოფილა საქართველო”

როგორც ჩვენს ბიოგრაფიას, ისევე ისტორიასაც სხვადასხვაგვარად ვწერთ. ზოგჯერ ერთ ეპიზოდს ვანიჭებთ უპირატესობას, ზოგჯერ სხვას. ზოგადად კი ვიცით, რომ ეს ის ერთიანი ჯადოსნური ამბავია, რომელიც მხოლოდ იმას უკავშირდება, ვის შესახებაც ამ ისტორიას ვწერთ _ მხოლოდ იმას და არავის სხვას. ეს ამბავი, რა თქმა უნდა, ამბავზე მეტია და, საბოლოოდ, იგი ისტორიად იქცევა, სოფლის, ქალაქის, ქვეყნის, ერის, სახელმწიფოს ისტორიად.

ქართველთა ისტორია ქართველთა ცხოვრება გახლავთ, მძაფრ დროებებში გამოტარებული მისი სხეულისა თუ სულის ბიოგრაფია. სხვადასხვა ისტორიკოსისათვის სხვადასხვა ამბავს აქვს განსაკუთრებული მნიშვნელობა. ეს სრულიად ბუნებრივია. მთავარი ერთია _ ისტორია ქართველთათვის განიხილება იმ ძირითად თავშესაფარად, რეალობიდან გაქცეულებს არაერთხელ ხალისით რომ შეგვგებებია და შეუფარებივართ აწმყოდაკარგულები. ისტორიით (და არა ისტორიაში) არსებობაში, რაღა თქმა უნდა, დროითი ხანგრძლივობა დაკარგულია, ამიტომაც, როგორც ძალზე მოხდენილად შენიშნავს ნინო ფირცხალავა ერთ-ერთ ჩაღრმავებულ ინტერვიუში, იგი (დროით) განუსაზღვრელი ნაცვალსახელით _”ოდესმეთი” აღიწერება ქართულ პოეზიაში. (რატომ პოეზიაში და არა ისტორიაში, ამაზე ცოტათი ქვემოთ).

"ოდესმე" თავად ცნებაში _ “ოდესმე” თითქოს სამყაროში გაქვავებულა და, რაც მთავარია, არა მხოლოდ აწმყო და მომავალი, არამედ წარსულიც დაუკარგავს.

საქართველოში ისტორიის საბანი ყველას გვწვდება – ერსაცა და ბერსაც. წარსული ისტორიაც ჩვენთვის ძირითადად სამყაროში ჩვენი დროითი არსებობის უტყუარი დასტურია. ისტორიით, წარსულით იდენტობა ჯერ კიდევ ილია ჭავჭავაძემ მოაქცია ფორმულაში _ “სამი საუნჯე დაგვრჩა ჩვენ წინაპართაგან _ ენა, მამული, სარწმუნოება”. ჭავჭავაძისათვის ეს ყველაფერი წარსულ დროებში ქართველთა ძალისხმევით აიგო და დარჩა, როგორც მაღალი რიგის ღირებულება, მაგრამ მისთვის მაშინვე გასაგები იყო, რომ სხვა რიგის ძალისხმევა იყო საჭირო, რომელიც უკვე არსებულ ფუნდამენტურ იდენტობაზე _ “ენა, მამული, სარწმუნოებაზე” დაშენდებოდა. ეს ახალი ტიპის ძალისხმევა სახელმწიფოებრივი იდენტობის აგების მცდელობა იყო. სახელმწიფო, როგორც საზოგადოების კოლექტიური შემოქმედების ფორმა, დასავლური სახელმწიფოებრივი სტრუქტურის ფორმატით უკვე არსებობდა და იგებოდა ძირითადად სამ უმნიშვნელოვანეს საყრდენზე _ განმანათლებლობა, ეკონომიკა და კომუნიკაციები. სამივე ამ მიმართულებით ჩაიდო სამოციანელთა ძალისხმევა _ შედგა დასავლური ტიპის ეკონომიური ორგანიზმი _ საადგილმამულო ბანკი, რითაც საქართველოს მწირი რესურსების გათვალისწინებით მომავლის ეკონომიური პრიორიტეტი განისაზღვრა; დაარსდა წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება და ე.წ. “მეოთხე დასი”, რითაც საფუძველი ეყრებოდა ქართველთა სახელმწიფოებრივ ერად შედგომას და დაარსდა და შეიქმნა საკომუნიკაციო ქსელი _ ინფორმაციული უზრუნველყოფის მაშინდელი უახლესი ტექნოლოგიური ინსტრუნენტი _ ჟურნალ-გაზეთები. საზოგადოების ასეთი გზით სვლის პირობებში (მით უფრო, რომ სხვა სახელმწიფოებრივი ერთეულის პროვინციად განვიხილებოდით) ასეთი ძალისხმევა, როგორც ჩანს, უპრიანი იყო, იმისათვის, რომ ისტორიული აწმყოც მოგეპოვებინა, და მომავლის კონტურებიც მოგვენიშნა. ასეთ გზაზე ალბათ გასაგები იყო მითოლოგემის შინაარსი _ “უკან არ მიიხედო, თორემ გაქვავდებიო”.

ასევე უპრიანი იქნება აქვე გავიხსენოთ ჩვენი საზოგადოებისათვის დამახასიათებელი ერთი უცნაური რამ: თვისებათა ის სპექტრი, რომელიც აწმყოში რეალიზებულ ადამიანს უნდა ახასიათებდეს, კარგა ხნის მანძილზე ქართველისათვის თავს იყრიდა ერთ მეტაფორაში _ ლიტერატორი (მწერალი, პოეტი). ისტორიკოსებისაგან განსხვავებით ლიტერატორს საქართველოში ჩვენს დრომდე განსაკუთრებული დატვირთვა ჰქონდა _ იგი ერთი და მარტო ქმნიდა ახალ ენას. იგი იყო პირველი თავისუფალი სიტყვაშემოქმედების გარკვეული კრებითი სიმბოლო, ლიტერატორებს თავისი ხელობის მიუხედავად აერთიანებდათ სიტყვის მსახურება და ეს სიტყვა უკვე, როგორც ზემოთ ვთქვით, კულტურის ახალ რეჟიმსა და მის პოლიტიკას უკავშირდებოდა. დღეს ლიტერატორს ეს მეტაფუნქცია ისევ დაეკარგა, რაც მცირეოდენ იმედს გვიტოვებს იმისა, რომ კულტურის ახალი ენა შესაძლოა აიგოს ძველი პარადიგმული დისკურსიდან “თავის დაღწევით” (თუმცა რჩება ერთი მნიშვნელოვანი საფრთხე. ახალ ინფორმაციულ კულტურასთან ადაპტირებას ჩვენი კულტურა ისევ ბევრწილად ლიტერატორთა მეშვეობით აპირებს. მაგალითისათვის, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტი კარგა ხანია მოდერნიზირებული ქართული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტია დღემდე, ინფორმაციულ კულტურასთან ადაპტაცია კი მხოლოდ ჟურნალისტების “წყალობით” ხდება და არის შესაძლებელი).

ლიტერატორი ისტორიის მუხტს უნებლიედ ატარებს. ამიტომ მისთვის აშკარაა შემოქმედებითი სრულყოფილების ის უნივერსალური ფორმა, რომელიც ხორციელდება ანბანში.

ანბანით იდენტობა – მითოლოგემა 5 – შემოქმედება “ანიდან” “ჰოემდე”

ანბანი, დამწერლობა გახლავთ ეროვნული შემოქმედებითი ძალების მიერ აკუმულირებული უნივერსალური შემოქმედებითი ერთიანი ინფორმაციული სივრცის მაკონსტრურებელი ტეხნე, რომლის წყალობითაც სხვადასხვა დროს ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში არსებული ენობრივად განსხვავებული ეთნოსი საკუთარ შემოქმედებას ახორციელებდა და უმრავლესობა დღესაც ახორციელებს. კოდიფიცირების სისტემა თავისთავად ხსნიდა პერსპექტივას არა მხოლოდ თვითგანხორციელებისათვის, არამედ, გარკვეულწილად სხვათა გაერთიანებისათვის ანბანით აგებულ ენობრივ ვითარებაში. ასე იქცეოდა ანბანი არა მხოლოდ კულტურის ექსპანსიის, არამედ პოლიტიკური ძალაუფლების მექანიზმად.

ის უნივერსალური ტეხნე, რომლითაც ქართული კულტურა თავს ახორციელებდა, უცნაურია, მაგრამ არასოდეს გამხდარა ჩვენი კულტურული ექსპანსიისა თუ ძალაუფლების განხორციელების მექანიზმი.

სრულიად აშკარაა, რომ ზოგადად ენობრივი ძალაუფლების განხორციელების მექანიზმის ერთ-ერთი უმთავრესი საყრდენი ანბანი გახლავთ. რა ძირითადმა ფაქტორებმა განაპირობა ის, რომ ქართულმა ანბანმა ვერ უზრუნველყო ქართული კულტურის ექსპანსიის პროცესი, ვფიქრობ, ძალზე რთული სათქმელია. ანბანი, როგორც ძალაუფლების იარაღი სრულიად ბუნებრივ გამოყენებას პოვებს ყველა უძველეს კულტურასა და ხალხში. ქართულმა ანბანმა კავკასიის ქედის გარშემოც კი ვერ მოახერხა ერთიანი კულტურული არეალის შექმნა ერთი რომელიმე დომინანტური ნიშნით. ერთადერთი, რაც დღემდე მუშაობს, ეს არის ქართული დამწერლობით იდენტობა, რომელიც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია საკუთარი შემოქმედებითი ფესვების ძიებისას. ამასვე უკავშირდება მხატვრული აზროვნების სპეციფიკა.

ფსევდოპრობლემურია საკითხი იმის შესახებ, თუ რამდენად უკავშირდება ქართული ანბანის შექმნა არაქართულ წარმომავლობას, მით უფრო, რომ ანბანი ძალაუფლების ძალზე ფაქიზი იარაღია . ქვეყანა, რომელსაც დღევანდელ ქართულ სივრცეზე პრეტენზია ჰქონდა, ასე იოლად არ შეკრავდა კულტურით სხვას თავისსავე კულტურული უპირატესობის საწინააღმდეგოდ, რომ აღარაფერი ვთქვათ სხვა, უფრო სოლიდურ არგუმენტზე:

ენა ვიბრაციის პრინციპია, სახიერი ენერგიის ვიბრაციის პრინციპი, რომლითაც ყოფიერება ხორციელდება. ვიბრაციის გრაფიკული აღწერა კი მხოლოდ მას ხელეწიფება, ვისაც ვიბრაციის ამ პრინციპში მონაწილეობა საზრისულად მიუღია. რაღა თქმა უნდა, გრაფიკული მოდელირებისა და აბსტრაგირების მექანიზმიც მხოლოდ ამ ბგერითი ვიბრაციებში “დაბადებული” ადამიანის უპრეცენდენტო ძალისხმევით არის შესაძლებელი. ის, ვინც ანბანს ჰქმნის, კოლექტიური შემოქმედებითი ძალების ფორმაქმნადობასა და ამ ფორმების აბსტრაქტულ მოდელირებას ეწევა. ეს კი მხოლოდ კოლექტიური წიაღის შემოქმედებითი ნებელობითა და აქტებით ხორციელდება. ეს გარკვეულწილად ახალი რიტუალის დაბადებაა, რომელიც სრულიად ახლებურად გადააწყობს კოლექტიურ შემოქმედებით რიტუალს საავტორო შემოქმედების სასარგებლოდ. და ახალი იდენტობაც საავტორო შემოქმედებასთან ამ კონტექსტში უკვე გასაგებია. ყველა სხვა შემთხვევაში მართლაც გაუგებარი იქნებოდა საავტორო შემოქმედებით იდენტობა.

საავტორო შემოქმედებით იდენტობა. – მითოლოგემა 7 _ “გვყოლია ცურტაველი. . .” “გვყოლია რუსთაველი . . .”

საავტორო შემოქმედება კულტურის კოლექტიური “ცხოვრების” რეჟიმს არღვევს და მაინც იგი ერთერთი მძლავრი საფუძველია იდენტობისა. ერთი მხრივ, იგი მართლაც ის ნიადაგია, რომელზედაც შესაძლებელი ხდება გამოირიცხოს კულტურის დისკრეტულობა, მეორე მხრივ კი იგი აგებს გარკვეულად სახელდებულ სქემატურ ჩარჩოს იდენტობისათვის.

ვინ არის ავტორი და როგორაა შესაძლებელი საავტორო შემოქმედებასთან იდენტობა? საავტორო სივრცე პერსონალური მითია, რომელშიც ავტორი მითის კანონების მიხედვით ხორციელდება. მითის კანონი ავტორს გარკვეული სირთულის წინაშე აყენებს. ეს სირთულე მითის რიტუალია თავის “სიმბოლურ” ნიშანთა სისტემით. ყველაზე ტევადი მეტაფორა კი მითის მთელ სტრუქტურაში გახლავთ “გზა” (სხვაგვარად _ “უცხო” (და არა სხვათა) ენა). საავტორო მითის პერსონაჟი (ავტორი) ახალი გზის წინასწარმეტყველია და მარადიული მგზავრი თავის წინასწარმეტყველებაში. იგი საინტერესოა იმით, რომ ისევე, როგორც “კლასიკური” მითის პერსონაჟი, უკვე ათვისებულ სივრცეში არ ჩერდება, ნებისმიერ სივრცეს აითვისებს როგორც გამოცდილებას, არსად არ “დასახლდება”, რადგან იცის, რომ ეს მისი სიკვდილის ტოლფასია. გზად ყოფნა, სრულიად უცხო ენობრივი ვითარების აგება მისი ერთადერთი ორიენტირია, სამყაროში ექსტატური ჩართულობის ერთადერთი დასტური.

რა თქმა უნდა, როგორც მითის პერსონაჟისათვის გზა, ავტორისათვისაც ენა თავისთავად არ არსებობს, იგი მისივე შესაქმნელია. მას კი მუდამ ჰყოფნის ენერგია, რომ თავად შექმნას საკუთარი ენა, სხვაგვარად, თავად აქციოს “უცხო” ენა საკუთარ ენად. ამ გზაზე შედგომა აპოკალიფსურია, მუდამ საშიშროებისა და სიკვდილის მომასწავებელი და მუდამ ჭეშმარიტებისაკენ მიმავალი. ავტორი მუდამ მარტოა. იგი არ არის მასის რჩეული. ძირითადად იგი მარტოხელაა. თავსაც მარტოობაში ადგენს და გზასაც მარტო პოულობს. მას არ სჭირდება არავინ საკუთარი ნების განსახორციელებლად. იგი ძირითადად საკუთარ თავს ახორციელებს. თავადვე ქმნის თავის სასიცოცხლო ველს და თავად ადგენს თავისივე გზას. იგი არც არავის მიუყვება და არც არავის მიჰყვება. ეს სრულიად ინდივიდუალური რიტუალია, რომლითაც ავტორი თითქოს შორდება თავისსავე კულტურას და ქმნის სრულიად ახალ სასიცოცხლო ველს, როგორც თვითგანხორციელების გზასა და საშუალებას. ეთნოსისათვის კი ეს მზამზარეული სივრცეა, რომელსაც იგი აითვისებს და გაითავისებს, რომელშიც იგი დაბინავდება როგორც საკუთარში. ამიტომ ხდება იგი “ხალხის საკუთრება”. მეორე მხრივ, ხალხმა იცის, რომ ასეთი ინდივიდი _ ავტორი _ მისი კოლექტიური შემოქმედებითი ნების პერსონიფიცირებული ძალისხმევაა.

არტისტული ღირებულებებით იდენტობა. მითოლოგემა 8, ანუ “ეს ბიჭი კარგად თამაშობს, ფეხის წვერებზე დგებაო”

იდენტობა, რომელსაც წერილის ამ ნაწილში უნდა შევხებოდით, ერთ-ერთი იმ სახეთაგანია, რომელიც უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობს ზოგადად სახიერებაში. ეს არის სახიერებით თამაში, უსახო (და არა უსახური) სახე, პერფორმირების მარადი უნარი, უნარი იმისა, რომ ლაღად და უდრტვინველად მიატოვო სახე, როგორც გარკვეული "სტრუქტურა", რომელიც, რა თქმა უნდა, გარკვეულ ზნეობას გულისხმობს. პერფორმატულობა უზნეობას კი არა, მრავლობით ზნეს გულისხმობს და ყოველი ზნე-სადმი სრულიად გულგრილ დამოკიდებულებას. კარგად ის თამაშობს, ვინც თითის წვერებზე დგება და მტკიცე საყრდენი, თუნდაც სახიერი, აღარაფრად სჭირდება. მხოლოდ ამ ვითარებაშია შესაძლებელი ცეკვა, ქორეოგრაფიული ფიგურებით უზადო თამაში. თამაში სახეებით, თამაში ლაღადა და სილაღით და თამაში მხოლოდ თამაშის წესებით.

ყოფიერების ეს რეგისტრი ძალზე ძნელი მისაღწევია. მას მუდამ ესაჭიროება ტექნიკური სრულყოფილება და უზადო ოსტატობა დრო-სივრცის სრული ესთეტიზაციისათვის. მას მუდამ ესაჭიროება სიბრძნე, რომ დაუდევარი გულგრილობით მიატოვოს ნიღაბი, ზნე_თა სახეები მარად მფეთქავი შემოქმედებითი ზნეობის მოსაპოვებლად. ამ ვითარებაზე ბრძანებდა მერაბ მამარდაშვილი _ "როცა ყველაფერი, რაც ხდება, იქცევა ზეიმად, ლხენად და თან დაატარებს სიხარულს". რა თქმა უნდა, სიხარული უკანონოა, მას ქართულ ყოფაში საფუძველი არა აქვს. ან კიდევ, უკანონო კი არა _ კანონგარეშეა, "უზნეო" პატარა ბავშვია, კულტურის მარადი სუბიექტი, მრავალსახიერი ასფურცელა, ცეროდენა, ნაცარქექია, ხუთკუნჭულა, თითის წვერებზე რომ შემდგარა და სერიოზულობის ნიღაბს გამოპარვია, სერიოზულობის ტრაგიზმისა და სასოწარკვეთის სიბრძნეს ზიარებულს სილაღე, სიხარული და სიყვარული შეჰყრია, სიკვდილს შეთამაშებია და იგიც კარნავალურ ტრაგი-კომიზმში გადაუთამაშებია. ისევ მამარდაშვილს მოვიშველიებ _ "სასწაული სასოწარკვეთის მიღმაა, უცხო, ახალ სიცოცხლეში. აუტანელი ტრაგედიის კომედიაა."

უახლეს ქართულ რიტორიკაშიც ასე გადათამაშდა ქართული კულტურის ტრაგედია. მინდა გავიხსენო ბასა ფოციშვილის მუსიკალურ-ვიზუალური მეტაფორა _ კლიპი "ვაგონი მიჰქრის". ვაგონის ფსევდოკულტურით დასახლებული შავ-თეთრი პერსონაჟები, რომლებიც მატარებლის მიმართულების საპირისპიროდ მოძრაობენ და წითელჩოხოსანი მოცეკვავეების ესთეტიკური დრამატიზმი, ვაგონის სვლას რომ მიუყვებიან და მიუხედავად სივრცის სიმცირისა, ქართული კულტურის სუბიექტად "მოიაზრებენ" თავს, ფეხის წვერებზე შემდგარ მოთამაშე-მოცეკვავეებად. უამრავი სოციალური თუ გნებავთ, კულტურის ნიღბის საპირწონე ძალისხმევა – იდენტობა კულტურით, ესთეტიზმითა და არტისტიზმით, პერფორმირების უკიდეგანო უნარით.

უახლესი მითი. მითოლოგემა 8. გლობალიზაცია. (ქართული ტელეკრატია და მრავალი მაცნე, მოამბე და კურიერი)

გლობალიზაციით მონიშნულ ეპოქაში კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება საქართველოს გეო-კულტურული ორიენტაცია. არის კი იგი ერთიანი კულტურული ორიენტაციის მატარებელი, მით უფრო, რომ მისი კულტურული ქსოვილი არაერთგვაროვანია არა მხოლოდ ეთნიკურად და ანთროპოლოგიურად, არამედ რელიგიურადაც (თემის სიფაქიზის გამო, რელიგიურ იდენტობას საგანგებოდ ავუარეთ გვერდი). ასეთი მორფოლოგიური სირთულის კულტურაში საქართველოზე ძალზე სერიოზული აქცენტები ისმება არა მხოლოდ ეკონომიკური, არამედ პოლიტიკური თვალსაზრისითაც, რისი უტყუარი მაგალითი ტრანსნაციონალური ეკონომიკური პროექტების გარდა 2003 წლის ტრანსპოლიტიკური ვირტუალური რევოლუციაც აღმოჩნდა.

კავკასიაში საქართველო გახლავთ ის ქვეყანა, სადაც უამრავ კულტურათა გადაკვეთის და შეკრების ადგილია – აქ მართლაც თავს იყრის აზიური, ევროპული, ქრისტიანული, მუსლიმური, ტრადიციული და პოსტკულტურული ღირებულებები. მიუხედავად ამისა, უნდა ვაღიაროთ რომ იგი პირველ რიგში, ძირითადად კონსერვირებული (და არა კონსერვატორული) კულტურის ქვეყანაა.

აშკარაა, რომ კულტურის კონსერვაცია არის ერთადერთი თუ არა ერთ-ერთი თავდაცვის მექანიზმი იმ ისტორიული კატაკლიზმებისაგან, რომელიც ქვეყანამ ასწლეულების მანძილზე გაიარა. როგორც ჩანს, კულტურის ეროვნული ფორმების გადარჩენის ერთადერთი საშუალება მათი კონსერვაცია იყო.

ეროვნული თუ სახელმწიფოებრივი იდენტურობა უკვე იძლევა რეფლექსიის საშუალებას პერსონალურ-კულტურულ თვითიდენტურობაზე. აშკარაა, რომ თავისუფალი ქვეყნის მოქალაქე აღარ საჭიროებს ტრადიციულ ფორმებზე მიბმულობის ესოდენ მაღალ ხარისხს, რამდენადაც მისთვის ეს აღარ არის უცხო კულტურული ექსპანსიისაგან თავდაცვის ერთადერთი საშუალება. ამიტომაც მისი ძალისხმევა ძირითადად სოციალურ იდენტობაზეა მიმართული. სწორედ ეს გახლავთ საფუძველი იმისა, რომ ხდება სოციალური როლების ტრადიციული სტერეოტიპების რღვევა და დეკონსტრუირება.

გლობალიზაციის პროცესი საქართველოს ახალი შესაძლებლობების წინაშე აყენებს. მას ეძლევა შანსი გახდეს ერთადერთი ტრანზიტული კულტურული რეგიონი უამრავ კულტურათა კვეთაში და არა მხოლოდ კულტურული დიფუზიის აზრით, არამედ იქცეს კულტურათა დიალოგის რეალურ ტოპოსად.

ქართულ გეო-კულტურულ ტოპოსში თითოეული კულტურა ხდება ღია და ტრანსპარანტული. ეს გლობალური ტენდენცია ჩვენს კულტურას კონფლიქტურ რეჟიმში აქცევს. ერთი მხრივ, ის არის კონსერვირებული, ხოლო მეორე მხრივ, ტრანზიტული. ეს გახლავთ ჩვენი კულტურის ახალი რეალობა.

რამდენადაც ყოველი კულტურა კონფლიქტურ რეჟიმში მუშაობს, თვითიდენტურობასთან დაკავშირებული განგაშის საფუძველი აქ არ არსებობს. ამოცანა უფრო სხვაგვარად დგას:

-უნდა გადავიაზროთ საქართველოს “კულტურული სტრატეგიები” და განვსაზღვროთ კულტურის პოლიტიკის ახალი სტრატეგიული ორიენტაცია.

-მკვეთრად მოვნიშნოთ საქართველოს, როგორც მედიუმისა და ტრანზიტული სივრცის როლი ჩრდილო და სამხრეთ კავკასიას, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის. -ახალ ისტორიულ გლობალიზაციაში გავარკვიოთ მიმართებანი კავკასიურ ჩრდილო და სამხრეთ ეთნიკურ, რელიგიურ, ყოფით, გენდერულ კულტურებსა და სუბკულტურებს შორის.

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ვფიქრობ აუცილებელია ქართული კულტურა განვიხილოთ როგორც ევროპულ კულტურულ პარადიგმაში მოქცეული მითოლოგიურ-რიტუალური.

ქართული კულტურა, ისევე როგორც მთელი კავკასიური, შეუძლებელია ერთ კონკრეტულ აღწერაზე დავიყვანოთ. იგი მოზაიკურია, როგორც მთელი კავკასია და ამით სოციო-კულტურული და რეგიონალური აღწერის თვალსაზრისით მთელი კავკასიის სტრუქტურას შეიცავს. ერთი მხრივ, იგი შესაძლოა აღიწეროს როგორც ურბანიზებული, რომლის ცენტრადაც თბილისი მოიაზრება და, მეორე მხრივ, ფსევდო რიტუალური, რომელიც ტრადიციასა და მენტალიტეტში კონცენტრირდება.

ურბანიზირებული კულტურის სიმბოლო საქართველოში არის თბილისის სუბკულტურა. თბილისის კულტურა გახლავთ განსაკუთრებული ფენომენი, რომელიც არ აღწერს მხოლოდ ქართული კულტურის სრულ მოზაიკურობას. მას აქვს გაცილებით რელიეფური შინაარსი. თავისი არსით იგი კავკასიის ცენტრს წარმოადგენს. იგი ის კულტურული ტოპოსია, რომელშიც რეალურად ყოველი სუბკულტურისა და კავკასიური კულტურის ტრანზიტი ხორციელდება.

ურბანიზაციის პროცესი დიდ სირთულეს წარმოადგენს ინდუსტრიალიზაციასთან არაადაპტირებული ცნობიერებისათვის. მით უფრო იმ ინფორმაციული ნაკადებისათვის, რომელიც ქართული ეთნოსების მთელ სოციალურ ორგანიზმს განმსჭვალავს. ქართულმა სოციალურმა სივრცემ ადაპტაციის ორი ურთულესი პროცესი გაიარა:

- მე-20 საუკუნის დასაწყისის ინდუსტრიალიზაცია

- ტოტალური ინფორმატიზაციის გზით თანამედროვე გლობალურ პროცესებში ჩართვა.

ამ ყოველივეს ხელი შეუწყო ქართული სახელმწიფოებრიობის აღდგენამ, დააჩქარა რა სოციალური სტრუქტურების გადანაწილების პროცესი. ტრადიციული სოციალური როლები ჯერ კიდევ არ განიხილება ახალ სოციალურ და ეკონომიურ პოლიტიკასთან მიმართებაში.

ინდუსტრიალიზაციასთან ძლივს შეგუებული ცნობიერება ახალი დილემის წინაშე აღმოჩნდა. მსოფლიო გლობალიზაციის ფონზე განსხვავებული სახელმწიფოს მშენებლობამ კიდევ ახალი სოციო- პოლიტიკური და კულტურული კონფლიქტი გამოავლინა. ეკონომიური კრიზისმა, წარმოების გაჩერებამ და უმძიმესმა სოციალურმა კლიმატმა ტრადიციულ ღირებულებებში სერიოზული შფოთი შეიტანა და ტრადიციული როლებისა და შინაგანი ღირებულებების სტრუქტურის დეკონსტრუირებას გაუწია პროვოცირება.

ის ტრადიციული ღირებულებები, რომლებიც თავისთავად რიტუალურ, ლამის წარმართულ პარადიგმატულ ღერძს წარმოადგენდა (განსაკუთრებით საქართველოს მთიან რეგიონებში), მისტიკური და რელიგიური შინაარსისაგან გათავისუფლდნენ და თავი შემოინახეს ტრადიციის ფორმით. მსოფლიო გლობალიზაციის პროცესში ტრადიციულ ღირებულებებზე ორიენტაცია სოციალური და პოლიტიკური კრიზისის ძირითად მიზეზად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. ამიტომაც სახელმწიფოს მშენებლობის პროცესი ჩვენთვის ძალზე მტკივნეული აღმოჩნდა. მმართველ ელიტასა და ხალხს შორის, ცენტრსა და რეგიონებს შორის გაჩნდა სერიოზული უფსკრული. ხდება ინტელიგენციის, როგორც ერის შემოქმედებითი რესურსის მარგინალიზაცია. იმპორტირებული იდეოლოგიის მატარებელი არასამთავრობო სექტორის პოპულარული აქტორების მიმართ არათბილისურ მოსახლეობაში ნდობის ხარისხი უკიდურესად დაბალია. თუ ერთი მხრივ, დასავლურ ღირებულებებზე ორიენტირებული წრეები დემოკრატიულ იდეოლოგიას უწევენ პროპაგანდას და ურბანიზირებული მოსახლეობისათვის ეს იდეოლოგია და ლიბერალური ღირებულებები მეტ-ნაკლებად მისაღებია, სოფლის მცხოვრებთა უმრავლესობისათვის ეს იდეოლოგია იმანენტური არ არის. მისთვის ეს ისეთივე მოძალადე იმპორტია, რომელიც საკუთარი სურვილის წინააღმდეგ ეხვევა თავს, როგორც კომუნიზმის იდეოლოგია იყო. ამიტომაც დღეს, ისევე, როგორც საბჭოთა პერიოდში, ისინი საკუთარ იდენტობასთან კონფლიქტურ მდგომარეობას ინარჩუნებენ.

საქართველოს კულტურული იდენტურობა და რეპრეზენტაცია ჩვენ გვაბრუნებს მითოლოგიის, ფილოსოფიის, ლიტერატურისა და ხელოვნების სფეროში, სადაც გაცილებით აშკარად და მტკივნეულად, მაგრამ, ამასთანავე, ჰარმონიულად თანაარსებობენ არატრადიციული და ინსტიტუციონალიზირებული სისტემები.

ის უკანასკნელი პროცესეი, რომელიც საქართველოში მიმდინარეობს ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, საფუძველს იძლევიან ვივარაუდოთ, როგორი შეიძლება იყოს გლობალიზაციის რეალური მუქარა ვირტუალურ ინფორმაციულ სივრცეში. ქართული კულტურის კონსერვაციის მაღალმა ხარისხმა არ მისცა საშუალება არც 90-იან არც 2000-იან წლებში საქართველოს გაეფილტრა ის ინფორმაციული ნაკადი, რომელთანაც იგი არ იყო ადაპტირებული. სამაგიეროდ უკანასკნელ წლებში ამუშავებული კულტურის თავდაცვის რეჟიმი იძლევა საფუძველს ვიფიქროთ, რომ ხდება ინფორმაციული გლობალიზაციის გამალებული ათვისება. 2001 წლისათვის მხოლოდ თბილისში მოქმედი 12 სატელევიზიო არხი იყო, რომ აღარაფერი ვთქვათ რეგიონალურ ტელევიზიასა და პრესაზე. დემოკრატიის იდეალები ტელეკრატიამ ჩაანაცვლა. ამჯერად სახეზეა უკვე ინფორმაციული კონფლიქტი. გლობალიზაციამ საქართველოზე საკმაოდ სერიოზული აქცენტები დასვა არა მხოლოდ ეკონომიური, აარამედ პოლიტიკური თვალსაზრისითაც, რისი უტყუარი მაგალითიც ტრანსნაციონალური ეკონომიური პროექტების გარდა ტრანსპოლიტიკური ვირტუალური რევოლუციაც აღმოჩნდა. ეს საკმაოდ მძაფრი გამოწვევა გახლდათ ისეთი მორფოლოგიური სირთულის ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა.

ის ინფორმაციული კონცეპტები, რომლითაც ჩვენ შეგვიძლია აღვწეროთ გლობალიზაცია, როგორც არა პოლიტიკური, არა ეკონომიური, არამედ კულტურული პარადიგმა, საფუძველს გვაძლევს ვიფიქროთ, რომ საქართველოსთვის სწორედ კულტურა წარმოადგენს იმ განსაკუთრებულ უნივერსალიას, რისი საშუალებითაც შესაძლებელია ახალ მითში, გლობალიზაციაში ადაპტირება. სოციო-კულტურული გარემო, რომელიც ჩვენს ქვეყანაში საკმაოდ არაერთგვაროვანია, ძნელად დაეყრდნობა იმ რესურსებს, რომელიც ჩვენს კულტურაში მუზეუმიფიცირებული სახით შემორჩა. ამიტომ იგი აქცენტებს, როგორც ვთქვით, გლობალისტური ინფორმაციის ახალ საშუალებებზე, ამჯერად ჯერ ტელეინფორმაციაზე დასვამს. ქართველებმა ეს რესურსი აქტიურად გამოვიყენეთ უკანასკნელი ათი-თხუთმეტი წლის მანძილზე _ ჯერ პირველი რევოლუციის თუ გადატრიალების დროს “1-მა არხმა”, შემდეგ კი მეორე გადატრიალებისას (ამას კვალიფიკაცია პოლიტოლოგებმა უნდა მისცენ) “რუსთავი-2”-მა. ასეთი ტენდენციის შემთხვევაში შესაძლოა მასათა მესამე ამბოხი ტელევიზიათა მარგინალიზაციის გზით დალაგდეს და შემდგომი პროცესების იმპულსად და და მართვის ინსტიტუტად “რუსთავი-2”-ზე უფრო მარგინალური (საუბარია კულტურული კაპიტალის ხარისხზე) ტელევიზია მოგვევლინოს. (ჩანართი2012 – ეს მართლაც ასე მოხდა და ახალი ამბოხის ინფორმაციული იმპულსები ტელეკომპანია 202-მა გასცა. ამის ლოგიკური გაგრძელება უნდა იყოს ტრანსნაციონალი მეპატრონის - მერდოკის ტელეკომპანია "იმედის" უკანასკნელი დროის გააქტიურება ისევ სოციალურ პროცესებთან დაკავშირებით და მერე მისი ძალადობრივი დახურვა. იმ საინფორმაციო ტექნოლოგიების მარგინალიზაციის პროცესში, რომელიც საქართველოში უკვე თვალსაჩინოვდებოდა, ესტაფეტა ისევ ტრანსნაციონალურ და გლობალურ საინფორმაციო სქემაში უნდა გადასულიყო. სწორედ აქ დაიბადა სოციალური ქსელი, რომელიც პოლიტიკური სპექტრისათვის დრამატული აღმოჩნდა 2012წელს)

არის თუ არა, ან იქცევა თუ არა ეს ყოველივე საინფორმაციო კულტურად და ვიგულისხმებთ თუ არა მომავალში მასში იდეის პროპაგანდის მექანიზმებს _ ეს ძალზე რთული საკითხია, რადგან სატელევიზიო “კულტურასაც” ძალზე სწრაფად ჩაანაცვლებს ტრანსინფორმაციული პარადიგმა, რომლის შესაძლებლობების სიმაღლიდან სატელევიზიო აგრესია ალბათ ბებიისდროინდელი პატეფონიდან ქუჩური სიმღერის მოსმენას დაემგვანება.

ლელა იაკობიშვილი 

2003 წელი, თბილისი