გლობალური ეპოქის პოსტკულტურული ვითარება თუ რაიმე რიგით აღწერას ექვემდებარება ეს შეიძლება ამგვარი იყოს :
1. ტრანსპოლიტიკური (საერთო ეკონომიური სივრცე და საერთო ფულადი ეკვივალენტი. ტერიტორიული ინტეგრირება)
2. ტრანსესთეტიკური (კულტურათაშორისი ერთიანი ნიშნები, ბრენდინგი, როგორც ზეკულტურული ნიშანთა სისტემა)
3. ტრანსრელიგიური (ინსტიტუციონალიზებული ეკუმენიზმი)
4. ტრანსმეცნიერული (ინტეგრაციული საინფორმაციო ველი და ინფორმაციული ერა)
5. ტრანსპერსონალური ( გროფის ტრანსპერსონალიზაცია და ქსელური ადამიანი)
6. ტრანსეთიკური (კლონერება, როგორც „ტექნოლოგია“).
7. ტრანსსექსუალური
ძალზე ძნელია ამ ყოველივეს კულტურის ახალი პარადიგმა უწოდო, რადგან იგი თავად კულტურის პროტომდგომარეობის (ეპშტეინის ცნებაა) ახალ, ანტიქრონოტოპულ აღწერას უფრო გავს. კულტურის კლასიკური პროტომდგომარეობა კი ღვთიური ტაბუა, პირველი კულტურშემოქმედებითი აქტი კი – ამ ტაბუს რღვევაა. თავად ტაბუს ამავდროულად დისპოზიცია არ გააჩნია. ცოცხალი მითშემოქმედება პირველადი ტაბუს დარღვევაა. ტაბუ სასტიკია, მეორეს მხრივ, იგი შანსია, რომ არყოფნაში შებიჯება მხოლოდ საკუთარი რისკის ფასად მოხდეს. რისკი კი უჩვეულო ნებელობაა, რომელიც ბუნებრივ ყოფიერებაში არ მოიცემა. იგი ღმრთისაგან განმხოლოების დაძაბულობაა. ამავე დროს იგი რწმენის ტოლფასი რელიგიური მუხტია, რომელიც უცნაური წესით ახდენს თვითრეფლექსიას.
ტაბუ ღვთიური სისავსის უარყოფაა. ტაბუ იქ არის, სადაც ღვთიური სისავსე აღარ არის, სადაც ღვთიური მადლი და მწვანე გზა გმირზე აღარ ვრცელდება; სადაც გმირი საკუთარ თავთან უღმერთო სივრცეში მარტო რჩება; სადაც ა–კრძაალვაა და დასაზღვრა ღვთიური წიაღის. ეს ღვთიური სამოთხის კარიბჭეა, რომელსაც უცნაური წესით მიადგები, მაგრამ უკან მობრუნება აღარ შეგიძლია, რადგან იქ – ღვთიური სისავსის საზღვარსა და თვითუარყოფაში იბადება ღმერთების სხვა – გმირი, რომელიც კარიბჭესთან მხოლოდ საკუთარი ხმის ამარა აღმოჩნდება.
მეტაფიზიკურ წიაღსვლებს აღარ გავაგრძელებთ და ათვლის წერტილად ავირჩევთ მოდერნიზმის ეპოქის სასაზღვრო მეტაფორას – “ღმერთი მოკვდა” (ნიცშე). ღმერთის სიკვდილს ლოგიკურად უნდა მოჰყოლოდა ბრძოლა ძალაუფლების, საკუთრების, სახელმწიფოსა და მამაკაცური ბატონობის წინააღმდეგ. ეს ასეც მოხდა (ბოდრიარი “ცივილიზაციის დასასრული”).
არისტოკრატული, რაინდული, ვიტყოდი - მეფეთა მორალი ნელ-ნელა ცენტრისტულ ინტენციას კარგავს და იქცევა სოციალურ ეთიკად და ამით - პერსონალური სიღრმისაგან განტვირთულ, მარგინალურ მოქალაქედ. მოქალაქისთვის კი კანტის კატეგორიულ იმპერატივზე - “მოიქეცი ისე, რომ შენი საქციელი მაგალითის ძალას წარმოადგენდეს გარშემომყოფთათვის” – ანუ “მორალური კანონი ჩემში”– გაცილებით მიშვნელოვანია სოციალური დეტერმინანტა, “ღმერთი მოკვდა”-ს ვაკუუმს მორგებული კანონი, რომელმაც “უზენაესის” კომპეტენცია მოიპოვა და მარგინალური მოქალაქეობრივი კოლექტიური ზნეობის დეტერმინანტად იქცა. ინდივიდუაციის გზა რაინდული არისტოკრატიული ზნეობისაკენ მთლიანად ემთხვეოდა კულტურის ძველ და მთავარ პარადიგმას – ადამიანის არსობრივი რაობის გარკვევის ცდას, მის ადგილსა და როლს სამყაროში, მისი არსების უმთავრეს გარკვეულობას, “სახე და მსგავსი ღვთისა” მეტაფორის დეტერმინაციას, “ძველი კულტურის” – გენდერულად პოლარიზებულ – ქალისა და მამაკაცის ფორმებზე აგებულ საზღვრებში.
ადამიანის შემოქმედებითი თავისუფლების მოპოვების წყევლა უძღები შვილის სრული კრახით დამთავრდა. სოციალური ცხოვრების წესი დემოკრატიულ ღირებულებებზე აიგო, (უნდა გამოვტყდეთ, რომ კომუნიზმის იდეა დემოკრატიის იდეის ისტერიული სახეა, სადაც ღირებულებითი ცნება ადამიანი კი არა, ხალხი, სოციუმი, კოლექტივი და კანონია. სადაც იუნგისეული სამოთხური კოლექტიური სულის სუნთქვა ისმის, სადაც განმხოლოებისა და ინდივიდუაციის სურვილს ტრანსპერსონალური ღირებულებები ცვლის და სადაც იუნგისული არქეტიპული ფანტომები ახალმა კოლექტიურმა ფანტომებმა: დემოკრატიამ, კომუნიზმმა, კანონმა, კონსტიტუციამ და ა.შ ჩაანაცვლა. სადაც პერსონა მოქალაქეა და არა ადამიანი. მოქალაქე, რომელიც “სოციალური ცხოველია” და რომელსაც მზა-მზარეულ “კანონთა გონი” “ახალი სამოთხის” სრულ ნეტარებაში დაავანებს.
ამ “სამოთხეში” კი გლობალიზაციის სული ტრიალებს _ ტრანსპოლიტიკური, ტრანსესთეტიკური, ტრანსსექსუალური, კულტურისა და ყოველგვარი ინტენციისაგან განძარცვული, ქალისა და კაცის კულტურის დაძაბულობაში მოქცეული ადამიანობის საკრალური ყოფიერებისაგან თავისუფალი, შიშველი ანდროგების სული. ის საკრალური ინდივიდუალური რიტუალი, რომელსაც ადამიანის ინდივიდუალური შემოქმედება ერქვა, საინფორმაციო გლობალიზაციამა და კომუნისტური თუ დემოკრატიული რევოლუციების ტალღამ წალეკა. თუმცა რევოლუციური არათუ ანგრევდა და სპობდა პერსონიფიცირებულ სულებს, არამედ პირიქით – განაწყობდა ზეეროვნულისკენ, კოსმოპოლიტურისაკენ, ზეპერსონალურისაკენ. რევოლუციურ ქარიშხლებსაც სწორედ პერსონები ასულდგმულებდნენ, იმისთვის, რომ დაერღვიათ შემოქმედებითი პერსონალურობა და ტრანსპერსონალურ ყოფიერებაში როგორმე დაევანათ მშფოთვარე ადამიანური შემოქმედებით გადაქანცულებს.
იწყება სოციალური ცხოვრების ებშტეინისეული „პროტოეპოქა“, სადაც, რაღა თქმა უნდა, ადამიანთან და ავტორთან ერთად მკვდარია ფილოსოფიაც და მას სიცოცხლის უკანასკნელი ნიშანწყალი – სოციოლოგია და ე.წ. სოციალური ფსიქოლოგია ასულდგმულებს. მეცნიერება კი, როგორც ინდივიდუალური საავტორო შემოქმედების პარადიგმა “უკანასკნელმა ავტორმა” – ბილ გეიტსმა მოკლა, როცა ინდივიდუალური შემოქმედების უგენიალურესი ტეხნეს – დამწერლობის უნიფიცირება მოახდინა. მას კი წინ უსწრებდა ახალი პრომეთეს – დაგერონის სინათლისა და ცეცხლის ალქიმიური სამზარეულოდან ამოყვინთული დაგეროტიპი. სინათლის სიმულაკრული ჩრდილების “აკაშა-ქრიონიკა”, რომლითაც სამარადჟამოდ მიაჯაჭვებს ახალი დროის პრო-მეთეს ცეცხლისათვის ხელმისაწვდომ ყველაზე მაღალ მთას, სადაც პროტოეპოქაში დაბრუნების მარადიული და პერმანენტული ნონ-ფინიტო თამაშდება, ნონ-ფინიტო, რომელიც დასასრულთან და სიკვდილთან ყველაზე შორს დგას, რადგან საკუთარი ძალისხმევის მარადი და დაუსრულებელი ინტენციაა, ვერანაირად რომ ვერ გასცდა “ავტორის”, “ღმერთ-ადამიანის”, შემოქმედის უმძაფრეს და ვნებით აღვსილ სურვილებს (აი, სხვა მითები კი, სწორედ ასე მთავრდება – “დიდხანს, დიდხანს ბედნიერად ცხოვრობდნენ” – ანუ ისე , როგორც პროტოეპოქაში: არაფერიაღარ ხდება და არ არსებობს არც არავითარი სურვილი, ასერიგად რომ ანგრევს სამოთხურ ბედნიერებას). კანტისეულმა ტრანსცენდენციამ ის სიმაღლე გვაპოვნინა, რომლიდანაც შესაძლებელი გახდა ნიუტონის ვაშლის ჩამოვარდნა, რაღა თქმა უნდა, იმ ვაშლის, რომელსაც ადამი თავის დროზე უნდა “შეწვდომოდა”.
ლელა იაკობიშვილი
ლელა იაკობიშვილი
საიტზე გამოქვეყნებულია სრული ვერსია:
--------------------------------------------------
0 коммент.:
Post a Comment